داستان فورد ماستنگ نسل اول که به تنهایی در چهار سری متفاوت به تولید رسید، به اندازه‌ای پیچیده و جذاب است که می‌توان هر سری را در مقاله‌ای مجزا مورد بررسی قرار داد. برای بسیاری از علاقه‌مندان صنعت خودرو جهانی هیچ یک از نسل‌های ماستنگ به اندازه نسل اول (1964-1973) جذابیت ندارد.
حضور ناگهانی فورد در بازار اسپرت کوپه‌های دو در و تاسیس کلاس پونی کار (Pony Car/کلاس کوچک‌تر از ماسل کار) آن هم با مدل ماستنگ، این برند را حداقل به اندازه سه سال از دو خودروساز بزرگ دیگر آمریکا (فورد و کرایسلر) جلوتر انداخت. این زمان فرصت مناسبی بود تا فورد مدل ماستنگ را به بلوغ نسبی برساند. با این حال تقریباً تمامی ماستنگ‌دوستان اعتراف خواهند کرد که مدل 1970 تا 1973 بدون شک یکی از عجیب‌ترین و خاص‌ترین نسخه‌های تولیدی تاریخ ماستنگ است. در ادامه این مقاله با معرفی آخرین ماستنگ Mach-1 (مَک وان یا ماک وان به معنای ماخ 1) مدل 1973 همراه «باما» باشید.
نا ماستنگ‌ترین ماستنگ
سال 1970 ماستنگ چهارمین سری تولیدی خود از نسل اول را بر خط تولید فورد تجربه کرد. این خودرو از آغاز تولید در میانه‌های سال 1964، دائما با افزایش ابعاد همراه بود و سری چهارم نیز از این قائده مستثنی نشد تا کشیده‌ترین اتاق ماستنگ با ابعاد خارجی 4813×1882×1273 میلی‌متر و فاصله محورهای 2769 میلی‌متری را تشکیل دهد.
ماستنگ سری چهارم بین سال‌های 1970 تا 1973 طی بازه‌ای چهار ساله در سه تریم گرند (Grand/تریم ساده سقف چرمی)، اسپرتس روف (Sports Roof) یا همان فست‌بک و کانورتیبل (سقف تاشو) به تولید رسید که نمونه مورد بررسی باما مدل 1973 از نوع اسپرتس روف است که به اعتقاد بسیاری از علاقه‌مندان زیباترین تریم تولیدی تمامی ماستنگ‌ها (حتی زیباتر از نسخه کوپه) است.
طی چهار سال تولید سری چهارم، تغییرات ظاهری بر اساس تغییرات اعمال شده بر سبک طراحی و قوانین ایمنی فدرال انجام گرفت که مهم‌ترین آن انتقال چراغ‌های راهنما از زیر سپر به داخل جلوپنجره بود، چراکه دراین مدل سپر بزرگ جلو مانع دیده شدن راهنماها در زیر سپر می‌شد. باقی داستان طراحی همان طراحی عجیب و مختص به سری چهارم بود، که با ظاهر همیشگی ماستنگ‌های تولیدی 1964 تا 1969 تفاوت داشت. اسپرت کوپه‌ای چهار نفره از نوع 2+2 که در کاپوت بسیار کشیده و اتاقی فشرده در نیمه دوم انتهایی خودرو خلاصه می‌شد.
ماستنگ سری چهارم با آنچه تا آن زمان با نام ماستنگ به بازار عرضه شده بود تفاوت داشت. اگرچه عنوان زیباترین ماستنگ تاریخ در اختیار سری سوم (1969-1970) یا حتی مدل‌های خاص 1967 و 1968 است، اما سری چهارم نیز ظاهر منحصر به فرد و زیبایی‌های طراحی خود را به همراه داشت که از سوی سیمون نادسِن (Simon Knudsen) قلم خورده بود.
طراحی ابتدایی فورد ماستنگ را گیل هالدرمن (Gale Hulderman) در سال 1964 به عنوان یک اسپرت کوپه کوچک سایز جمع و جور قلم زده بود، اما نادسن در سال 1970 این طراحی را با تغییری شگرف مواجه کرد. سری چهارم ماستنگ به قلم نادسن با ابعادی بسیار بزرگ‌تر از نسخه ابتدایی، حالا در کلاسی نزدیک به ماسل کار شکل گرفته بود، که ضمن نوآوری و ارائه زبان طراحی جدید برای این مدل، با انتقادهای بسیاری نیز همراه شد. اما فورد هیچ مشکلی با تولید این خودروی متفاوت نداشت و چراغ سبز تولید را به آن نشان داد، تا یکی از متمایزترین طراحی‌های تاریخ ماستنگ از تخته طراحی روانه خط تولید شود.
سری چهارم فورد ماستنگ بسیار کشیده بود. چراغ‌های عقب طراحی کاملاً نوین و متمایزی به همراه داشتند و خروجی کار هیچ شباهتی به مدل پیشین و نام همیشگی ماستنگ نداشت. اما هنوز المان‌های اصلی طراحی ماستنگ در نمای سری چهارم موج می‌زد. چراغ‌های یک تکه عقب همچنان طراحی سه قسمتی داشت. جلوپنجره مزین به لوگو انحصاری ماستنگ، در مدل 1973 دو چراغ راهنما عمودی را نیز دربر می‌گرفت که به دلیل افزایش ابعاد سپر جلو، از زیر سپر به داخل جلو پنجره منتقل شده بود. اما بر اساس گفته‌های مالک، قطعات نسخه مدل 1973 در بازار ایران کمیاب است، در نتیجه او از جلوپنجره مدل 1972 بهره گرفته است که به عقیده نگارنده در ترکیب با شکاف‌های بزرگ رم‌اِر (Ram Air) روی کاپوت، به مراتب زیباتر از نسخه مدل 1973 فابریک است.
نمای جانبی فورد ماستنگ سری چهارم به دلیل کشیدگی بسیار زیاد، فضای خوبی برای استفاده از ریم و تایرهای بزرگ فراهم می‌کند. در نتیجه اگر دقت کرده باشید بیشتر ماستنگ‌های سری چهارم در بازار ایران و جهان معمولا در محور عقب از تایرهای بزرگ و پهن استفاده می‌کنند، که تاثیر بصری بسیار مثبتی روی خودرو دارد. تریم Mach-1 (مک وان یا ماک وان) در حقیقت با ریم‌های اسپرت آهنی مگنوم 500 روانه بازار شد، اما مالک در نسخه مورد بررسی «باما»، از ریم‌های آلیاژی اسپرت 15 اینچی کِرَگِر (Cragar) استفاده کرده است، که نه تنها از نظر بازه زمانی با تاریخچه تولید این ماستنگ کاملا هماهنگ است، بلکه ظاهر آن از مگنوم 500 فابریک بدون تردید زیباتر است.
خوشبختانه نمای داخلی نیز همچنان المان‌های بارز یک فورد ماستنگ حقیقی را یدک می‌کشد. تریم دو رنگ نمای داخلی بدون شک اولین نکته‌ای است که در این فضا جلب توجه می‌کند. فرمان سه شاخه سوراخ‌دار اسپرت با رینگ تزئیناتی چوبی مزین به نشان ماستنگ در وسط و در پس آن نشانگرهای سه گانه دور موتور، سرعت لحظه‌ای و حجم سوخت موجود در باک، تمام آن چیزی است که راننده در حین لذت بردن از سواری این خودرو باید از آن آگاه باشد. سبک طراحی نمای داخلی این ماستنگ با به کار گیری اندکی از تریم طرح چوب و داشبرد کاملاً عمودی که سبک انحصاری فورد به حساب می‌آید، تمام المانی است که این خودرو را به سادگی از هم دوره‌های خود نظیر کامارو جدا می‌کند.
ساختار اسپرت کوپه این پونی بزرگ به صورت 2+2 است. این سبک بیان برای معرفی قابلیت حمل چهار سرنشین به آن دلیل است که ظرفیت سواری این خودرو در حقیقت به فرمت دو نفره نزدیک‌تر است. بنابراین از این خودرو به عنوان یک کوپه چهار نفره یاد نشده و فضای نشیمن ردیف عقب محدودتر از آن چیزی است که تصورش را می‌کنید.
مشخصات فنی ماستنگ مک وان، آخرین پرواز
با عبور از سال 1970 میلادی و بروز مشکلات بسیار عمده و قابل توجه برای صنعت خودروسازی ایالات متحده آمریکا، خودروسازان این کشور مجبور شدند تا رفته رفته برخی ذهنیت‌ها و رویه‌های طراحی و تولید محصولات خود را تغییر دهند. قیمت سوخت با افزایش چشمگیر مواجه شد، هزینه بیمه خودروها براساس سگمنت و توان تولیدی پیشرانه رو به رشد گذاشت و استانداردهای آلایندگی زیست محیطی به ناگه زیر و رو شد.
نتیجه آن که نه تنها صنعت خودروسازی آمریکا مجبور به تغییر شد بلکه این مشتریان بودند که توان کافی برای خرید سوخت و پر کردن باک خودروهای پراشتهای خود را نداشتند. در نتیجه از سال 1971 تا 1973، بسیاری از خودروسازان محصولات قدرتمند و پرتوان خود را کنار گذاشته یا با اعمال تغییرات فنی و همچنین کاهش حجم پیشرانه‌های ارائه شده، خود را با قوانین و شرایط جدید وفق دادند.
بنابراین فورد ماستنگ که زمانی با پیشرانه‌های 7.0 لیتری 429 اینچ مکعبی V8 بلوک بزرگ روانه بازار می‌شد، از سال 1971 به بعد در بهترین حالت فقط به استفاده از پیشرانه 5.8 لیتری 351 اینچ مکعبی V8 سری کِلیولَند (Cleveland) با ضریب تراکم 8:1 محدود شد. اگرچه همچنان پیشرانه‌های 250 اینچ مکعبی شش سیلندر 4.1 لیتری و 302 اینچ مکعبی 4.9 لیتری سری ویندزِر (Windsor) نیز قابل سفارش بود.
فورد ماستنگ مورد بررسی از تریم Mach-1 به پیشرانه 5.8 لیتری پوش راد (Push Rod/16 سوپاپ) با کاربراتور چهار دهانه مجهز است، که قادر به تولید 248 اسب‌بخار قدرت در دور 5400 و گشتاور 393 نیوتن‌متر در دور 3800 است. این توان و گشتاور تولیدی از طریق گیربکس سه سرعته اتوماتیک C6 به محور عقب منتقل می‌شود. ماستنگ از ابتدا در مقایسه با رقبای دیگر خود از جنرال‌موتورز و مخصوصا کرایسلر، با داشتن وزن نهایی کمتر از 1.5 تن، برتری وزنی به همراه داشت، اما این مهم در سری چهارم فورد ماستنگ با افزایش چشمگیر ابعاد، وزن 1.6 تنی را رقم زد که در مقایسه با مدل‌های پیشین افزایشی قابل توجهی در حدود 200 کیلوگرم را به همراه داشت.
با این اوصاف این خودرو به کمک پیشرانه سوپاپ بزرگ و داشتن تنفس بهتر نسبت به پیشرانه سری ویندزر، می‌تواند در حدود 7 ثانیه از حالت سکون به تندی 100 کیلومتر برساعت و به حداکثر سرعت 230 کیلومتر برساعت دست یابد که همچنان رقم درخور احترامی است. با این وجود در صورت تجهیز به گیربکس چهار سرعته دستی، ضمن داشتن سواری اسپرت‌تر می‌تواند با داشتن یک ضریب دنده بیشتر سواری دل‌پذیرتر و تند و تیز‌تری را به راننده هدیه کند.
سواری با فورد ماستنگ در حقیقت تجربه حس سواری با یک خودرو کم ارتفاع اسپرت کوپه آمریکایی با پیشرانه‌ای خوش صدا و تورکی است که در حقیقت هدف اول آن رقابت مستقیم با غول‌های بزرگی چون داج چلنجر و پلیموث کودا (از کرایسلر) و شورولت کامارو (از جنرال موتورز) بود. اگر قرار باشد ماستنگ را برنده این رقابت جذاب ندانیم پس بدون شک باید آن را سر به سر با سایر رقبا معرفی کنیم، چراکه هر یک از این خودروهای کلاس پونی در نوع خود مزایا و معایب منحصربه‌فردی را به صنعت خودرو جهان هدیه کردند که تنور داغ رقابت کوپه‌های عضلانی را تا به امروز روشن نگه داشته‌اند.
راند نهایی با فورد ماستنگ مک وان
با وجود ارائه نسخه‌های عملکرد محوری چون نمونه‌های شلبی و سری باس (BOSS) در سری‌های قدیمی‌تر، شانس با سری چهارم ماستنگ یار نبود و به دلیل بروز مشکلات بسیار شدید اقتصادی و زیست محیطی، بالاترین تریم عرضه شده این سری تریم Mach-1 بود که یکی از تریم‌های میان رده مدل‌های ماستنگ به حساب می‌آید.
ماستنگ سری چهارم آخرین سری تولیدی از نسل اول ماستنگ بود که تولید آن در سال 1973 پایان گرفت و تا پیش از تولید نسل پنجم در سال 2005، آنچنان که باید نتوانست شکوه و جلال نسل اول را تکرار کند. مستقل از سری تولیدی، نسل اول فورد ماستنگ در نمونه‌های کلاسیک این مدل، از برترین نسخه‌های موجود و ارزشمندترین سری کلاسیک به حساب می‌آید.
عکاس: عرفان اسلام‌پناه
نویسنده : شهاب انیسی
